Kardeşime Ağıt - İmren Tüzün

                      

                                                            Sıdıka’ya...

Kardeşimi kaybettiğim gün

Akarken yaşlar gözlerimden

Duyurdum yine de

Kardeşimin hayata vedasını

21 yüzyılın icadı sosyal medyadan

Biraz önce kan aramıyor muyduk

Onu hayatta tutmak için

Saniyeler içinde

Nasıl da değişti her şey

Tutamadık  hayatta

Sabun köpüğü gibi

Kayıp gitti elimizden

İnanmadık belki de

Yeterince mucizelere

Doğduğu gün 20 Şubat

Toprağa verdik 20 Ağustos’ta

Sarı sıcağın bağrına

Ne bir ağaç gölgesi

Ne  de bir mezar yanı başında

Yalnızlığı reva gördüler ona

Oysa annem

Buralara layık değilsin

İstanbul’da ara dengini

Dememiş miydi

Meğer Annem kadar

Büyük değilmiş hayal gücümüz

Gerçekçiler sürükledi getirdi O’nu

Çıkmak için mücadele verdiği yere

Benazir Butto misali

O da döndürüldü aile yurduna

Gücüm yetseydi

Kayalarda mezar oyardım O’na

Özgür ruhlu Likyalılarla

Yatardı yan yana

Serin kuytuluklarda

Tek tesellim

Annem babam kucaklamıştır  onu

Severlerdi kara kızlarını

Bedenler ölür, ruhlar ölmezmiş

Göğe yükselir

Tanrılar katına çıkarmış

Biliyorum ruhu dolaşacak

İstanbul semalarında

Tanrılarla birlikte

Duyumsayacak her şeyi.

İmren Tüzün

Antalya, 21 Ağustos 2016

As An Anti-Hero My Father

When it was becoming evening, everybody’s father was establishing the evening with his children, my father was being often far away. Sometimes, we could not know even where he had gone to; we were waiting for a phone call, news from him. When the time period became long, my big brother was going out to look for my father. He was finding him and getting back to home, we could not query where had been, why he had not come, why he had not sent any news; and he was fitting into the daily life of the home as if he has gone yesterday and he has turned back today.

As soon as he came, he was cleaning around the house; he was collecting the all faggots with harrow, he was burning the all things which were not seen pretty. We were getting our acts together, he didn’t want us to take bread in our hand and eat when we came home from the school eventide, and he was telling us that we had to wait for the dinner. Also we could not turn back home late; we had to break off our games, my father meant discipline a bit.

Demre was tight for my father’s soul, but of course it was impossible for us to understand this in childhood. As being a child, we didn’t want him stay at home in the evening, we didn’t want to hear his speech arising from his being a contrarian and rebel human. At the countryside, that kind of behaviors are not welcomed, these were providing possibility to be punished by everyone including the immediate family, to be taken of the things what you had.

A rumor has remained on my mind from my childhood. Has it really been said or has it been created by my imagination, sometimes it comes to my mind. It was a rumor like my father would plough with cats, who knows, how much it had affected my child heart.

There are some occupations which continue from father to son. My father had wanted to get education, he had made effort for this as well, but my grandfather had prevented him, as my father had told. When the situation had been so, my father had taken over the farming and the trade occupations from his father like his father had done. My father was sending vegetables and fruits from Demre to Istanbul.

The tomato which he had bought at daytime is weighed on the bascule, and the payment was being done to the producers according to it. Peppers, eggplants were being arranged carefully by the workers on the plush papers located in the wooden boxes till the evening, there was a big care, and it was called as “tomato process” at those days. At late afternoon the trucks were approaching to the houses, this time, the boxes which had been processed with care, which of top is wrapped by the bobbing thread, were being arranged into the trucks. As I remember, consignment notes were being submitted, how many boxes had been sent was calculated and at night the trucks were departing towards Istanbul. Somehow, I remember mostly that he was working with Istanbul.

In those years, there was Lady Nermin who was controlling the insurance of the performed works. Sometimes Lady Nermin was staying at our home. I remember how carefully my mother was treating to her.

Then my father was going to Istanbul to take the money of the apples he had sent. My Uncle Mehmet Caliskan was living in Istanbul in those years, as my father said, my uncle could take the money from the place which my father was working with, and there was no problem.

In the later years, in Avsar, my father made apples planted in my mother’s fields, he had grown two big apple gardens. This time, in 80’s, he made apple farming in Avsa. The apple was not bought per kilogram generally, the trader was visiting an apple garden, and he was evaluating the product and was buying wholesale the apples of the garden. My father had generally lost money because of buying wholesale the apple gardens when the winter came; mostly our labor had been wasted. Now, there are neither those apple gardens nor our highland relations. My father loved the highland; he was addicted to Akcay and Gombe more than Avsar. My father loved Akcay because in those years Akcay was a more tolerant place. It was a place in which my father was comfortable with its cinema, cafes, and human relations. Maybe he wanted to be close to his aunt, Emine Aunt. He loved her, maybe more than my grand mother.

I remember, when my father went to the gardens, he turned back with a little piece of mud in his hand. This mud was never absent in his hand. As he told, he was making camels from mud; probably he had ability to sculpture. Is it possible not to be inclined to sculpture when a person is living in Lycia. His father had beaten him because of making camel sculptures from mud; he hadn’t wanted him to do. My father was feeling regret not to be able to labor with mud. In fact, sculpturing would fit to his beautiful fingers.

Another memory of my father which was burning him out was one of his childhood memories which he had lived with his aunt. My grand father Haci Ahmet was living in Yavu Village, in a two-layered frame house. The upside was the house and the downside was the grocery store. In those the sole grocery store was belonging to my grand father. Of course, the poorness was knee-deep, there is not money at the humans. My father had been giving Turkish delight between biscuits to the poor people without taking money; my aunt who was watching my father from a hole upside had been witness to my father had been giving without money and she had complained my father to my grand mother. My grand father had beaten him very hard, he had hurt him. When my father had seen poorness at any place, he was never thinking himself and was giving everything he had in his hands to that poor human.

He was inclined to lose the heritage he had taken because of the thought that he had not deserved – he was thinking that my grand father had obtained his earnings without deserving-. He was saying that he won’t live even a hand span land to his children, and he did so.

My father is always reminding me a Dostoyevski novel character with his passions and frailties. The cigarette and gamble were his biggest passions; therefore, when somebody says bad words about a gambler, I become unable to stand. I think that there is forbidden creativity at the base that kind of passions and frailties. If my father was able to live his life as he wanted instead of living the life which my grand father had predicted for him, who knows, what kind of hidden talents could come to light?

Imren Tuzun

Antalya, 10 May 2015

Translated by Serkan Engin

© All rights reserved

Serçeye Övgü - İmren Tüzün

                       

Serçe, serçem

Bedeni  küçük

Sesi güçlü serçem

Dolanıyorsun

Pencerelerden pencerelere

Göremediğinde beni

“Buradayım, ders çalışıyorum”, diyorum

Yüksek sesle

Sanki beni duymuş gibi

Kesiliyor sesin

Uçup gidiyorsun

Hegel; “kuşlar ruhların sembolüdür.” diyor,

Öyle okudum ders kitabımda

Sen kimin ruhusun serçem

Annem, Babam, Ahmet  misin?

Kim bilir...

Alıştık birbirimize

Sabahları  kolluyorsun beni

Yiyecek verdiğimde sana

Neşeyle dolanıp duruyorsun

Gün boyu parklarda

Akşam olduğunda

Merak ediyorum yine de seni

-Nerede uyuyorsun?

-Yalnız mısın?

-Yoksa arkadaşların var mı?

Yalnızlık hem iyi hem de zor

Sen arkadaşlarından ayrılma serçem

Gez, dolaş onlarla

Çınlat dünyayı sesinle

İmren Tüzün

Antalya, 03 Haziran 2016


Copyright ©  İmren  Tüzün All rights reserved

Yayımlanmamış Bir Manifesto: "Nitelikli Bir Sanat İçin Manifesto" - İmren Tüzün

Çocukluk, o güzel süreç, anayurdumuzdan kopmak, farklı açılımlar yaşamak herkese nasip olmuyor. Her ne kadar doğduğumuz yerden daha iyi bir eğitim, yaşam ve gelecek için yollara düşsek, yeni yaşamlar peşinde koşsak, kursak da anne babamız yaşadığı sürece bizi onlara doğru sürükleyen bir güç vardır.  Hele bir de kırsaldan şehre doğru kaymışsa yaşamımız, geriye dönmek bazen bize zor gelir. Hafta sonu dinlenmekle aileye gitmek arasında sıkışır kalır yaşamımız. Annenizin yolunuzu beklediğini, gittiğiniz zaman nasıl da rahatladığını, derin uykulara daldığını gözlemlersiniz, siz de aynı duyguya kapılırsınız. Yaşam bütündür, parçalanmamıştır anne babanız yaşadığı sürece.

Ne zaman ki onları kaybetmeye başlarsınız, doğduğunuz yerle bağınız zayıflar günden güne.  Her ne kadar baba ocağı dense de, annelerdir bir eve ruhunu veren, yaşanır kılan.

Annemi kaybettiğimde, Mayıs 1999’da, iş yaşamının ortasındaydım,  zaman yoktu hiçbir şeyi doğru dürüst hissetmeye. Turizm sektöründe çalışmak, dakiklik ister, sıkı bir dosyalama ister, amaç sadece insanları mutlu etmek, hiçbir şeyin aksamamasını sağlamaktır.

O yıl, hiç unutmuyorum, internet devreye girmişti, sadece müdürümüzün Alman eşi Suzanne’nin odasına bağlanmıştı, biz de geriden bakmakla yetinirdik.  Sanıyorum, Antalya’da interneti ilk bağlatan şirketlerden biriydi National/Pegasus Tours.

Suzanne Oparius, benim resimle uğraştığımı biliyor,  “Senin ne işin var burada, resimle uğraşmalısın sadece.” diyordu. Alman Ekspresyonistlerin,  Dortmund’da, “ Museum  am Ostwall”da,  “Von der Brücke zum Blauen Reiter” başlıklı, 1905 -194 yıllarında grup içinde yer alan sanatçıların “renk, biçim ve ifade”lerine  odaklanan bir sergi açılmış. Sergi kapsamında, Erich Heckel, Karl-Schmidt rottluff,Max Pechstein,Otto Müller,Franz Marc, Gabriele Münter, Ernst Ludwig Kirchner, Alexej von Jawlensky, Emil Nolde ve Kandinsky’nin yağlıboya ve kağıt üzeri işleri sergilenmiş. Ayrıca, grubun oluşması, karşılaşmaları, eğitimleri ve yaşamları hakkında ayrıntılı bilgilerin bulunduğu bir katalog hazırlanmış. Suzanne bir aile ziyaretinde bu sergiyi görmüş, bana da kataloğunu getirmişti. Daha sonra,  Alexej Von Jawlesnky’nin, “Reisen, Freunde, Wandlungen” (Seyahat, Arkadaşlar,  Dönüşümler) adlı bir katalog daha getirdi.  Jawlensky’nin yaşamına, eserlerine, sanatçılarla karşılaşmalarına ve dostluklarına,  en önemlisi de resimlerinin geçirdiği dönüşümlere, nasıl gittikçe yalınlaştığına odaklanan katalog da beni oldukça etkiledi.  Klimt’in de bir kataloğunu da hediye ettiğini anımsıyorum. Suzanne getirdiği kataloglarla, İtalya gezisi öncesi bana hazırladığı materyallerle sanatın içine doğru  bir yolculuğa hazırlamıştı adeta beni.

Annemi kaybettikten sonra, kendimi gittikçe yorgun hissediyordum, iş yaşamını sürdürme isteği duymuyordum içimde. Ahmet’le konuştum, içinde bulunduğum durumu paylaştım kendisiyle.

Ahmet; “İmren, beni zor günlerimde omuzladın, tüm yükü aldın üzerine, bırak bu sefer de ben sana destek olayım, kararlıysan iş yaşamını noktalayabilirsin.” dedi.

Suzanne Aporius’un beni resme doğru yaklaştırması, Ahmet’in anlayışlı yaklaşımı ve desteği sayesinde, 15 Kasım 1999’da iş yaşamından ayrıldım. Geleceğin nasıl şekilleneceğini bilemeden,  bir anlamda kendi içime dönüyordum, ihtiyacım vardı, böyle bir döneme.

Evliliğimizin ilk on yılı, kayıplar ve hastalıklarla geçmişti, kendi evimizden uzaklaşmak, yeni bir eve taşınmak istiyordum. Ocak 2000 başında yeni bir eve taşındık, elbette kolay bir taşınma değildi, kitaplar, dergiler ve resimlerle bir eve sığmaya çalıştık. İlk iş olarak, taksitle bilgisayar aldık, internet de bağlattık. 1996 yılından beri bilgisayar kullanıyordum,  çalıştığım işyerinde  Ahmet’in ve benim yazılarımı bilgisayara aktarırdım. Bilgisayar,  Ahmet’le evde bir yazınsal aura oluşturmamıza ve dünyaya açılımımızı sağladı, diyebilirim.

O süreçte, Ansan’da aktif olmaya çalışıyor, fakat oradan ciddi bir düşünce çıkmayacağını düşünüyordum. Başka ne yapabiliriz, nasıl bir araya gelebiliriz, düşüncesi hakim olmaya başlamıştı bende. Ahmet’le konuştuk, isimleri belirledik, “Salı Toplantıları” adı altında, edebiyat, sanat, kültür ve kent odaklı konuşmaları gündeme getirmeye karar verdik.  Murat Sinkil, Hasan Tırmaş, Muhittin Selamet, Mehmet Işıklı, Ahmet Tüzün ve İmren Çalışkan Tüzün olarak belirlemiştik. O sıralarda, Ahmet Tüzün, Antalya Kültür Merkezi’nde, Sanat Danışmanı olarak çalışıyor ve sanat programları hazırlıyordu. Daha önce de yazmıştım, kentlinin de belleğinde öyledir, Antalya Kültür Merkezi böylesine yoğun bir etkinlikler ortaya koyamamıştır bir daha. Ahmet’in zamanı olmadığı için, böyle bir buluşmaya daveti, insanlara anlatmayı ben üstlendim. 

İlk toplantıyı 27 Mayıs 2000’de yapmışız.  Buluşmalar, o zamanlar Hasan Subaşı Parkı olarak bilinen, Cam Piramiti’nde içinde bulunduğu büyük parkın içinde, denize bakan Kır Kahvesi, Tophane ve Yivli Minare’ye yakın Mahmut Bey’in işlettiği Park Kafe’de gerçekleşiyordu.  Bu toplantıların sonucunda, ilk olarak  Ioanna Kuçuradi ‘nin “Sanat ve Felsefe” başlıklı konuşmasını düzenledik. Kuçuradi’ye, dernek olmadığımızı, bireysel çabamızla böyle bir etkinliği hayata geçirmek istediğimizi, izleyici sayısının az olabileceğini söylemiştim. Ioanna Kuçuradi; “ Ne kadar az insan olursa, o kadar iyi olur, daha iyi konuşuruz.” dediğinde, içim rahatlamıştı.  Düzenlediğimiz ilk etkinlikte, öylesine çok katılım oldu ki, unutmam imkansız. Daha sonra Ali Akay’la “Modernizm-Postmodernizm” söyleşisini gerçekleştirdik,  konuşmaların çözülmesiyle Gösteri’de yayımlanmıştı.  Belgelere tekrar baktığımda, ciddi destekler de almışız. Antalya Kültür Müdürlüğü, o dönemde etkin bir kitabevi olan Seans Kitabevi, Tekeli Konakları desteklemiş bizi.

Ahmet Tüzün kentin sanat,  kültür ve mimari alandaki değişmelerinde sanatçıların bir yaptırım gücünün olabilmesi için bir Manifesto hazırlamayı önerdi. Oturduk, birlikte yazdık. Bir toplantıda;  "Nitelikli Bir Sanat Manifesto"yu okuduk,  arkadaşlarımız Manifesto’nun altına imza koymakta çekince gösterdiler ve imzalamadılar. Sadece ikimizin imzalayıp, basına dağıtmamızın doğru olmayacağını düşünerek vazgeçtik yayımlamaktan. Manifesto’yu yeniden okuduğumda, hala aynı sorunların sürüp gitmekte olduğunu düşünüyorum.

Bu düzenli  buluşmalar, bir süre sonra aksamaya başladı.  19 Haziran 2001 tarihli günlüğümde, o dönemle ilgili düşüncelerimi yazmışım.

“27 Mayıs 2000’den itibaren başlattığımız  Salı toplantılarını iki haftadır yapmıyoruz.   Ya da artık benim bu toplantıları   yapma, organize etme isteğim kalmadı. Bu grubun oluşmasını istememin temel sebebi, farklı insanlarla farklı şeyler yapabilmek, üretebilmekti. Şu ana kadar bir araya gelmelerimizde, sanatın çeşitli boyutlarını tartıştık, iki etkinlik ,-Ioanna Kuçuradi ve Ali Akay söyleşileri-,gerçekleştirdik. Bizim bir araya gelmelerimiz, özellikle Ahmet Tüzün ve benim açımdan bakılırsa, başkaları tarafından ANSAN’a karşı bir tepki olarak bu grubu oluşturduğumuz düşünüldü.

Elbette bir alternatif düşünce üretme arayışımız vardı. Ancak, tamamen başka bir kuruma karşı bir tavır ya da eylem olarak düşünülmedi.  Geldiğimiz noktada görüyorum ki, birlikte bir şey yapmamız, şehrin herhangi bir sorununu sorgulamamız mümkün olmadı. Bu konuda bazı çekinceler içindeydi bazı arkadaşlar. Birlikte bir sergi yapma, bir düşünce üretme  boyutuna gelemedik. Toplantıların Entelektüel tatmine dönüşmemesi için,- ki bu tehlikeyi sezinliyorum-, Mavi Boyut grubu olarak bir araya gelmelerimize son vermek istiyorum. Ama yine de zaman zaman istekler doğrultusunda bu dostluğun sürmesini isterim.

Kendi adıma bu  toplantıları organize etmek,  bir araya toplanmak işlevimden kurtulmak istiyorum.

Beni bu karara vardıran  nokta nedir? Bir araya geliyoruz, ama aynı zamanda birbirimizi küçümsüyoruz. Plastik Sanatlar’ın tek boyutunu görüyor ve çağdaş gelişmeleri takip etmediğimizi görüyorum. Bu nedenle, tek yönlü açılımlardan, özverilerden  de bir sonuç çıkmıyor. Herkesin yolu açık olsun sanat yolunda.”

 Bir Sonbahar günü, 11 Eylül 2001’de, Kır Kahvesi’nde, Murat Sinkil, Mehmet Işıklı, Hasan Tırmaş , Ahmet Tüzün ve ben bir araya gelmiştik.  Güzel, güneşli bir günde sohbet ediyor, Muhittin Selamet’in gelmesini bekliyorduk.  Bir süre sonra Muhittin Bey, biraz heyecan ve telaş içinde geldi; “Yahu yer yerinden oynuyor, Amerika’da, New York’ta patlamalar olmuş, televizyonda ben bu görüntüleri seyredeceğim, gidiyorum ben, haber vermeye geldim.” dedi ve geldiği gibi döndü gitti. Oturduğumuz sandalyelere mıhlanmış gibi oturup kaldık bir süre, konuşmalar kesilmiş, yerini sessizlik almıştı. Yarım saat daha oturduk ve ayrıldık.

Böylece, Mavi Boyut toplantıları sona ermiş oldu, bir daha da böyle sürekli toplantılara katılmadık, daha sonra bu tür bir araya gelme istekleri de olmadı değil, fakat yürümedi. Bu toplantıların tarihi, ele alınan konuların notları ayrı bir iz sürmeyi ve yazıya dökülmeyi gerektiriyor.

Bugün,  kocam, dostum, yoldaşım Ahmet Tüzün’ü kaybetmek, onunla yürüdüğümüz yollara ve yaptıklarımıza baktığımda,  etkinliklerde, günlüklerde izini sürünce yeniden anlıyorum ne kadar değerli işer yaptığımızı. Elimizdeki kültürel birikimle, yeniden bir ruh yaratma olasılığı var mıdır, sorusunu soruyorum kendime. Bu gücü, kültürel birikim açısından içimde duymama karşın,  kendi içimde kalarak, mevcut kültürel mirasımızı derli toplu geleceğe bırakmak için çalışmamın daha doğru bir karar olacağına inanıyorum. 

İmren Tüzün

Antalya, Mayıs 2016